Οι μαθητές του Α1 αναζήτησαν πληροφορίες για την οπλιτική φάλαγγα και τη σχέση της με τις κοινωνικές διεργασίες της αρχαϊκής εποχής. Ενδεικτικά παρουσιάζονται εδώ οι εργασίες του Γιάννη Ελληνούδη και της Ηλέκτρας Πολούα:
Ελληνούδης Γιάννης:
ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΟΥ ΟΔΗΓΗΣΕ ΣΤΗΝ ΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΑΣ
Εκτός από
τις αλλαγές στον οπλισμό (125) που έγινε βαρύτερος, η φάλαγγα έφερε κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές. Από την κοινωνία και πόλη των αρίστων, περνάμε σε αυτή
των οπλιτών. Η φάλαγγα απαιτεί συνοχή των μελών της, κοινωνική ομοιογένεια,
αλληλεγγύη, συγχρονισμό, καλλιέργεια της δόξας της πόλης και πολιτική ισότητα.
Αυτό συμβαίνει γιατί η νίκη ανήκει σε όλους. Στηρίζεται επίσης στην αρχή της
ισότητας (λάφυρα, γη) και της εναλλαγής (αντικατάσταση όσων συμμετέχουν). Έτσι,
αναπτύσσονται ιδιαίτεροι δεσμοί μεταξύ των πολιτών. Η ανάγκη υπεράσπισης
απαιτεί αύξηση των πολεμιστών. Εδώ η φάλαγγα διευρύνει την πολεμική ιδιότητα
που παύει να είναι αριστοκρατικό προνόμιο και απευθύνεται πλέον και σε ευρύτερα
κοινωνικά στρώματα.
Η ισότητα
αυτή, επεκτείνεται και στη δημόσια ζωή. Την πλήρη ταύτιση πολιτικού και
οπλιτικού σώματος τη συναντάμε στη Σπάρτη. Πάντως σε όλες τις ελληνικές πόλεις
η πολεμική ιδιότητα γίνεται καθήκον όλων των πολιτών. Ο πόλεμος εντάσσεται στην
πολιτική και εξομοιώνει τον πολίτη με τον πολεμιστή ενώ πολιτικές και πολεμικές
αρετές, ταυτίζονται, όπως η πολιτική και η στρατιωτική οργάνωση. Ο στρατός
είναι η πόλη και δεν αποτελεί εμπόδιο στην ανέλιξη του πολίτη. Η πόλη γίνεται
το σημείο αναφοράς του ατόμου που συμμετέχει σε όλες τις δραστηριότητές της.
Ο κύριος όγκος του στρατού, αποτελείται
από αγρότες, που μέχρι τότε ήταν εκτοπισμένοι από την πολιτική ζωή. Τώρα
αρχίζουν να συνιστούν το δήμο. Αποκτούν σταδιακά αυτοπεποίθηση απαιτούν (126)
πολιτική συμμετοχή και κατ’ επέκταση μερίδιο στην πολιτική εξουσία.
ΠΗΓΕΣ:
Ηλέκτρα Πολούα:
Οπλιτική φάλαγγα
Η οπλιτική φάλαγγα
ήταν ένας στρατιωτικός σχηματισμός που αποτελούνταν από οκτώ ή περισσότερες
σειρές οπλιτών (φάλαγγες). Ήταν μία νέα τακτική μάχης και διεξαγόταν ανάμεσα σε
δύο μεγάλους στρατιωτικούς σχηματισμούς. Με τη δημιουργία της φάλαγγας, συνέβη
και η μετακίνηση της χειρολαβής της στρόγγυλης ασπίδας από το κέντρο στο άκρο.
Καθώς η χειρολαβή της ασπίδας βρισκόταν πλέον στην άκρη της ασπίδας, η
τελευταία κάλυπτε μόνο το αριστερό τμήμα του σώματος του πολεμιστή που την
έφερε, αφήνοντας ακάλυπτο το δεξί, την κάλυψη του οποίου αναλάμβανε ο οπλίτης
στα δεξιά του συμπολεμιστή, σχηματίζοντας ένα τείχος ασπίδων. Αυτή η
αλληλεξάρτηση των συμπολεμιστών στη φάλαγγα, οδήγησε στη δημιουργία μίας
εσωτερική συνοχής, λόγω της συνυπευθυνότητας των οπλιτών για τη διασφάλιση της
αλληλοκάλυψης.
Κατα τις πρώτες δεκαετίες του 5ου αιώνα π.Χ. ο
τυπικός οπλίτης κρατούσε μία μεγάλη στρογγυλή ασπίδα (διάμετρου ενός περίπου
μέτρου). Στην κυρτή επιφάνεια της ασπίδας ήταν συνήθως ζωγραφισμένο το έμβλημα
της πόλης – ένα Λ για τη Σπάρτη, μια
κεφαλή Γοργόνας για την Αθήνα, το ρόπαλο του Ηρακλή για τη Θήβα. Επιπλέον
προστασία πρόσφερε μία περικεφαλαία, οι περικνημίδες και ένας θώρακας, τα οποία
ήταν όλα μπρούτζινα. Ο οπλίτης είχε επίσης ένα δόρυ με ξύλινο κοντάρι και σιδερένια
αιχμή, καθώς και ένα σιδερένιο σπαθί.
Η ανάπτυξη της οπλιτικής φάλαγγας κατά το 7ο
αιώνα π.Χ. έφερε επανάσταση τόσο στην τέχνη του πολέμου όσο και στην κοινωνία
της εποχής. Η συγκρότηση της αποτελούνταν από πολίτες οι οποίοι είχαν αποκτήσει την ιδιότητα του πολεμιστή
και είχαν την ευχέρεια να εξοπλιστούν με
δικά τους έξοδα. Επειδή χρειαζόταν μεγάλο αριθμό εκπαιδευμένων πολεμιστών σημαίνει
ότι η μεσαία τάξη ήταν απαραίτητη. Στην οπλιτική φάλαγγα έπαιρναν μέρος
τεχνίτες, έμποροι και ελεύθεροι αγρότες. Η οργάνωση της είχε ως συνέπεια την ανάπτυξη
της ιδέας της ισότητας, ακόμα και ως προς την άσκηση της εξουσίας. Επίσης
σήμαινε ότι οι πολίτες άρχιζαν να απαιτούν μερίδιο και την πολιτική εξουσία, σπάζοντας
το μονοπώλιο των αριστοκρατών. Είναι σίγουρο ότι οι στρατιωτικές μεταβολές
συνέβαλαν στη μετατόπιση του κέντρου βάρους της πολιτικής εξουσίας.
