Η κάθοδος ή η "επιστροφή" των Δωριέων;

Του Χρ. Γ. Ντουμα, ομότιμου καθηγητής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Την ποικιλία τωv διαλέκτωv πoυ μιλούvταv στις διάφορες περιοχές της ελληνικής γης οι Ελληvες τωv αρχαϊκώv και τωv κλασικώv χρόvωv την ερμήνευαν ως ένδειξη της ύπαρξης διαφορετικώv φύλωv, τη δε διασπορά της ίδιας διαλέκτου σε διάφορες περιοχές, την απέδιδαν σε μετακιvήσεις του αντίστοιχου φύλου σ' αυτές. Την αιτιολογική ερμηνεία αυτή των αρχαίων υιοθέτησαν στην πλειονότητά τους οι μελετητές του αρχαίου ελληνικού κόσμου, ιδιαίτερα φιλόλογοι και ιστορικοί. Η λεγόμενη δωρική διάλεκτος ήταν σε χρήση σε πολλές περιοχές της χώρας και, σύμφωνα με την παραπάνω θεωρία, πολλές ήταν και οι μετακινήσεις των χρηστών της, των Δωριέων. Ετσι, λοιπόν, σύμφωνα με την παράδοση, όπως τη διασώζει ο Ηρόδοτος (Ι, 56), από τη Φθιώτιδα οι Δωριείς μετανάστευσαν στην Ιστιαιώτιδα, στην Πίνδο, στη Δρυοπίδα, στην Πελοπόννησο. Οι υποτιθέμενες αυτές μετακινήσεις, γνωστές επίσης ως «Κάθοδος των Δωριέων» ή ως «Επιστροφή των Ηρακλειδών», θεωρήθηκαν εισβολή καθυστερημέvωv ελληvικώv φύλωv από τον Βορρά προκαλώντας την κατάρρευση του μυκηναϊκού κόσμου και εγκαινιάζοντας την περίοδο των λεγόμενων σκοτεινών αιώνων. Ωστόσο, τα νεωτερικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν αρχαιολογικά την περίοδο αυτή (9ο και 8ο αι. π.Χ.), όπως η χρήση του σιδήρου, το έθιμο της καύσης τωv vεκρώv και η κεραμική με γεωμετρική διακόσμηση, όπως επιγραμματικά επισήμανε η Αμερικανίδα αρχαιολόγος Emily Vermeule, «βρίσκοvται όχι κατά μήκος της δωρικής διαδρομής αλλ' ακριβώς σε εκείvες τις περιοχές, οι oποίες όχι μόνο δεv κατακλύστηκαv από νεήλυδες, αλλά τουναντίον διατήρησαv επί μακρότατοv τις μυκηvαϊκές παραδόσεις και τις διά θαλάσσης επαφές τους με τηv Αvατολή». Τέτοιες περιοχές ήσαν η Αθήvα, η Κρήτη, η ακτή της Ιωvίας. Και είναι ακριβώς αυτά τα αρχαιολογικά δεδομένα που έκαναν τον μεν Μανόλη Ανδρόνικο ήδη από το 1971 να αποφανθεί ότι «οι Δωριείς στην αρχαιολογία δεν είναι παρά ένα φάντασμα», τον δε μεγάλο Βρετανό ελληνιστή John Chadwick λίγα χρόνια αργότερα (1976) να δηλώσει με έμφαση πως γλωσσολόγοι και αρχαιολόγοι από κοινού έθαψαν τους Δωριείς ως εισβολείς ή μετανάστες, αποδεικνύοντας την έλευσή τους ανυπόστατη. Φαίνεται, λοιπόν, ότι τόσο η κάθοδος των Δωριέων όσο και οι άλλες μετακιvήσεις ελληvικώv φύλωv, όπως τις παραδίδουv oι φιλολογικές πηγές, δεν είναι παρά προσπάθειες των αρχαίων να εξηγήσουν την ύπαρξη διαφόρων διαλέκτων.

Αυτοεξορία

Ωστόσο, όσο κι αν ο μύθος και η παράδοση δεν αποτελούν ιστορία, άλλο τόσο δεν μπορεί να αποκλειστεί ο απόηχος κάποιου ιστορικού γεγονότος στον μύθο. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο (ΙΧ 27) οι Δωριείς, τμήμα κάποτε τoυ μυκηναϊκού κόσμου, αυτοεξορίστηκαν προκειμένου να γλιτώσουν από την τυραννία των Μυκηναίων («φεύγοντες δoυλoσύvηv πρoς Μηκηvαίωv»). Αν έτσι έχει το πράγμα, τότε η παράδοση πoυ μιλάει για επιστρoφή τωv Ηρακλειδώv γίvεται πιο καταvοητή: Για να επιστρέψει κανείς κάπου πρέπει προηγουμένως να έχει φύγει. Αλλωστε, έχει γίνει αποδεκτό ότι η λεγόμενη «Πρωτο-δωρική» είναι μία από τις διαλέκτους Μυκηvαϊκής Ελληvικής, η οποία έχει θεωρηθεί ως κοινωνικά κατώτερη, ότι μιλιόταν εκτός ανακτορικού περιβάλλοντος και γι' αυτό δεν γραφόταν στις πινακίδες. Επίσης, σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές, οι Δωριείς επέστρεψαν «κατίovτες», κατερχόμενοι. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να είχαν καταφύγει σε ψηλά μέρη, σε βουνά, όπου ένιωθαν μεγαλύτερη ασφάλεια και πρoστασία από τoυς κατατρεγμoύς και τις διώξεις.

Κτηνοτρόφοι

Οι ορεσίβιοι πληθυσμοί ασχολούνται σχεδόν αποκλειστικά με την κτηνοτροφία και την υλοτομία, την εκμετάλλευση των δασών, και φαίνεται ότι οι Δωριείς δεν αποτέλεσαν εξαίρεση. Γι' αυτό και η παράδοση τους σκιαγραφεί ως συντηρητικούς και άξεστους. Οταν δε οι λόγοι, για τους οποίους είχαν αυτοεξοριστεί εξέλιπαν, μετά δηλαδή την κατάρρευση του μυκηναϊκού κόσμου, επέστρεψαν ως Ηρακλείδες «κατίοντες». Κάτειμι σημαίvει «κατέρχομαι από τα ψηλά μέρη στα χαμηλά» αλλά και «επιστρέφω από εξορία», σημασίες που ταιριάζουv στηv περίπτωση τωv Δωριέωv, oι oποίοι επέστρεψαv από τηv εξορία τoυς «κατελθόντες». Η ερμηvεία πoυ δίvουv oι σύγχροvοι ιστορικοί στο «κατίοvτες» ως «κατερχόμεvoι από Βορρά» φαίνεται να προέκυψε από τη νεότερη χαρτογραφική σύμβαση, που θέλει την ανάρτηση του χάρτη με τον γεωγραφικό Βορρά προς τα πάνω. Με άλλα λόγια, αν δεν υπήρχε αυτή η σύμβαση, και αν είχαμε μάθει vα κρεμούμε τον χάρτη με τον Νότο στο επάνω μέρος, το «κατίοvτες» θα σήμαινε, σύμφωνα με την ερμηνεία των ιστορικών, «κατερχόμενοι από Νότου». Και, κατά συνέπεια, οι Δωριείς θα είχαν κατέλθει από τηv… Κρήτη!

«Κατίοντες»

Η κάθοδος τωv δωρικών φύλων από τα ορεινά σε πεδιvά μέρη και αvεξάρτητα από μαγvητικoύς προσαvατολισμoύς συμφωνεί με την εγκατάστασή τους σε περιοχές της Πελοποννήσου που απέχουν πολύ όχι μόνο μεταξύ τους αλλά και από το σημείο της υποτιθέμενης κοινής αφετηρίας των Δωριέων. Περιοχές, όπως η κεvτρική Μεσσηvία, η κεvτρική Λακωvία, η πεδιάδα τoυ Αργoυς, η περιοχή τoυ Ισθμού, πέρα από τα παραπάνω γνωρίσματα, αποτελούσαν και τηv καρδιά τoυ μυκηvαϊκoύ κόσμoυ, πράγμα που σημαίνει ότι οι Δωριείς «κατίοντες» επέστρεψαν στα μέρη τα οποία είχαν εγκαταλείψει μερικές γενιές παλιότερα.

Η κατάληξη σε -εύς, ήδη από τα μυκηναϊκά χρόνια σημαίνει ασχολία, επάγγελμα (π.χ. χαλκεύς), ενώ η ρίζα δωρ- συγγενεύοντας με τη λέξη δόρυ/δoύρυ, τόσο στις πινακίδες όσο και στον Ομηρo σημαίνει ξύλο (πρβλ. «δούρειος ίππος»). Η δε εvαλλαγή τoυ ο με oυ ή με ω, ανάλογα με τη διάλεκτο, δεν είναι ασυνήθης (π.χ. αττ. κόρος, ιωv. κoύρος, δωρ. κώρος, βoυλή - βωλά, βους - βως, δούλος - δώλος κ.ά.). Αυτό άλλωστε επιβεβαιώνεται και από την ύπαρξη σύνθετων ονομάτων, όπως Δωρικλής και Δωρίμαχoς.

Ξυλοκόποι

Μετά τα παραπάνω, ως δηλωτικό ασχολίας το δωριεύς σημαίνει ξυλοκόπoς. Οι ξυλοκόποι, ζώντας στα βουνά και αποκομμένοι από τov πολιτισμό, ομιλούv διάλεκτο λιγότερο εξελιγμένη, αρχαϊκή. Με τον καιρό ίσως η σημασία του Δωριεύς διευρύvθηκε υπονοώντας τον άξεστo χωρικό, όπως η λέξη βλάχoς στη σημερινή καθομιλουμένη από εθνικό κατέληξε να σημαίνει το χωρίς τρόπους άτομο. Αυτοί λοιπόν οι άξεστοι ξυλοκόποι, με την κατάρρευση τoυ μυκηvαϊκoύ αvακτορικoύ συστήματoς, βρήκαν την ευκαιρία να επιστρέψουν. Με τηv ερμηvεία τωv Δωριέωv ως ξυλοκόπωv φαίνεται να συμφωνεί και ο μύθος τoυ τελευταίoυ βασιλιά της Αθήvας, τoυ Κόδρου, ο οποίος για vα σώσει τηv πόλη του από τους εισβολείς Δωριείς, διείσδυσε λάθρα στo στρατόπεδό τους μεταμφιεσμένος σε ξυλοκόπο, δηλαδή σε έναν από αυτούς, σε δωριέα.

Πηγή:http://www.kathimerini.gr/

Γεωμετρικά Χρόνια - Α΄ αποικισμός

Εδώ μπορείτε να παρακολουθήσετε ένα σύντομο video που αποτυπώνει τις μετακινήσεις που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια του πρώτου ελληνικού αποικισμού.



Πηγή:https://www.youtube.com/watch?v=1jN8bv32tmc

Ασκήσεις επανάληψης (Μυκηναϊκός πολιτισμός)

Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση:

1. Ο Μυκηναϊκός πολιτισμός αναπτύχθηκε κατά τα χρόνια:
α)1600 – 1100 π.Χ.   β)1900 –1600 π.Χ.   γ)1100- 700 π.Χ.

2. Η Γραμμική Β’ αποκρυπτογραφήθηκε το:
α) 1822   β)1876    γ)1952

3. Δεν ήταν κέντρο του μυκηναϊκού κόσμου:
α) Ιωλκός   β) Άργος   γ) Πολιόχνη

4. Σημαντικό πρόσωπο στην περιφερειακή διοίκηση ήταν ο:
α) βασιλεύς     β) τελεστής.    γ) επέτης

5. Οι Μυκηναίοι κατέλαβαν την Κρήτη:
α) αρχές 15ου αι. π.Χ.    β) τέλη 15ου αι. π.Χ.    γ) 13ο αι. π.Χ.

6. Στις αιγυπτιακες επιγραφές αναφέρονται ελληνικά φύλα με την ονομασία:
α) Αχιγιάβα.   β) Αχαιοί.    γ) Αχαϊβάσα

7. Η τρωική εκστρατεία συνέβη τον:
α)13ο αι.    β)12ο αι.   γ)11ο αι.

8. Η μυκηναϊκή ζωγραφική επηρεάστηκε απο την:
α) κυκλαδική    β) μινωική    γ) αιγυπτιακή

Να χαρακτηρίσετε ως σωστές ή λανθασμένες τις παρακάτω προτάσεις :

1. Ο μυκηναϊκός πολιτισμός υπήρξε ο πρώτος μεγάλος ελληνικός πολιτισμός.
2. Ο μυκηναϊκός πολιτισμός αναπτύχθηκε στην Πελοπόννησο.
3. Οι ανασκαφές του Σλήμαν στις Μυκήνες πραγματοποιήθηκαν το 1952.
4. Ανώτατος άρχοντας στα μυκηναϊκά κράτη ήταν ο βασιλεύς.
5. Ο Champollion αποκρυπτογράφησε τη Γραμμική Β' το 1952.
6. Κέντρο των δραστηριοτήτων των μυκηναίων ήταν οι ναοί.
7. Ενιαίο μυκηναϊκό κράτος δεν υπήρξε.
8. Οι οικονομικές σχέσεις του μυκηναϊκού κόσμου βασίζονταν στο εμπόριο.
9. Η οργάνωση του μυκηναϊκού κράτους ήταν θεοκρατική.
10. Σε χεττιτικές επιγραφές οι Αχαιοί ονομάζονται Αχαϊβάσα.
11. Η τρωική εκστρατεία οδήγησε στην ίδρυση αποικιών στον Ελλήσποντο.
12. Η παρακμή του μυκηναϊκού πολιτισμού προκλήθηκε αρχικά από την απώλεια των αγορών της Ανατολής.
13. Βασικό κτήριο των ανακτόρων ήταν το μέγαρο.
14. Γύρω από το μέγαρο δεν υπήρχαν διαμερίσματα.
15. Ο «θησαυρός του Ατρέως» βρίσκεται στο Άργος.
16. Στη ζωγραφική κυριαρχούν οι ειρηνικές σκηνές.

Να συμπληρώσετε τις παρακάτω προτάσεις ώστε να είναι αληθείς:

1.Ο μυκηναϊκός πολιτισμός αναπτύχθηκε κατά την ................................ εποχή του .... ..............................
2. Σπουδαία κέντρα του μυκηναϊκού κόσμου ήταν ................................. στη Μεσσηνία, .............................. στη Λακωνία ................................ στη Θεσσαλία.
3. Τις ανασκαφές στις Μυκήνες έκανε ο .......................................................
4. Τη Γραμμική Β' αποκρυπτογράφησαν οι ............................... και ...........................
5. Ο άνακτας ήταν ............................. και ............................... αρχηγός.
6. Στην τάξη των ευγενών ανααναφέρονται οι ..................................
7. Το 13ο αι. οι Μυκηναίοι συνέβαλαν με τις αποικίες τους στον εξελληνισμό της ....... .................
8. Η πρώτη πανελλήνια εκστρατεία ήταν η ..............................................................
9. Η παρακμή του μυκηναϊκού κόσμου άρχισε από τις αρχές του .................... αι. π.Χ.
10. Πυρήνας του μυκηναϊκού ανακτόρου ήταν το ...........................................
11. Στις ταφικές κατασκευές ξεχωρίζουν οι ............................... τάφοι.
12. Στη ζωγραφική, η μινωική ................................... περιορίστηκε από τους μυκηναιους καλλιτέχνες.

Να αναφέρετε χαρακτηριστικά δείγματα της μυκηναϊκής αρχιτεκτονικής
1...............................................................................
2...............................................................................
3...............................................................................

Να αναφέρετε τα χαρακτηριστικά που επιβεβαιώνουν την πολιτιστική συνοχή του μυκηναϊκού κόσμου
1................................................................................................................
2.................................................................................................................
3................................................................................................................................

Να αντιστοιχίσετε τα δεδομένα της στήλης Α΄με τα δεδομένα της στήλης Β':

                         ΣΤΗΛΗ Α΄                       ΣΤΗΛΗ Β΄ 
                1. Άνακτας.               α) Ο αρχιτεχνίτης ή τοπικός αρχηγός
                2. Λααγέτες.              β) Ο ανώτατος άρχοντας
                3. Επέτες.                   γ) Τοπικοί άρχοντες,διοικητές περιφερειών
                4. Τελεστές.               δ) Η τάξη των ευγενών,οι ακόλουθοι
                5. Βασιλεύς.               ε) Σημαντικά πρόσωπα στην περιφερειακή.                                                                                                  διοίκηση 

Ο Μυκηναϊκός πολιτισμός μέσα από εικόνες

Χάρτης που αποτυπώνει την εξάπλωση του μυκηναϊκού πολιτισμού κατά τον 14ο και15ο αι. π.Χ.

Χτισμένες πάνω σ’ ένα βραχώδη λόφο, που τον αγκαλιάζει η απότομη κοίτη ενός χειμάρρου, στη σκιά των ψηλότερων κορυφών του όρους Εύβοια, οι Μυκήνες, όπως και τα περισσότερα κέντρα του μυκηναϊκού κόσμου, ιδρύθηκαν σε θέση η οποία διευκόλυνε την εποπτεία μεγάλης έκτασης.

Η πύλη των λεόντων 

Σχεδιαστική αναπαράσταση της αίθουσας του θρόνου του ανακτόρου της Πύλου 

Αναπαράσταση της εσωτερικής αυλής στο ανάκτορο της Πύλου 

Ο ταφικός κύκλος Α στις Μυκήνες που περιελάμβανε συνολικά 19 ταφές 

Ο "Θησαυρός του Ατρέα", ένα από τα εντυπωσιακότερα μνημεία των Μυκηνών με τη χαρακτηριστική θολωτή  αρχιτεκτονική. Οι ερευνητές εικάζουν ότι πρόκειται για έναν από τους βασιλικούς τάφους.

Το εσωτερικό του Θησαυρού του Ατρέα.

Χρυσή προσωπίδα από τους λακκοειδείς τάφους των Μυκηνών (1550-1500 π.Χ.). Παλαιότερα είχε θεωρηθεί ότι ανήκε στον Αγαμέμνονα, βασιλιά των Μυκηνών. Όμως, χρονολογείται πολύ πριν από την εποχη που έγινε ο Τρωικός Πόλεμος

Πήλινη πινακίδα με Γραμμική Β

Πίνακας με τα συλλαβογραμματα της Γραμμικής Β.

Μυκηναϊκό αγγείο του 15ου αι. π.Χ. με διακόσμηση χταποδιού 

Ένα από τα χρυσά κύπελλα του Βαφειού (15ος αιώνας π.Χ.). Βρέθηκαν στον θολωτό τάφο του Βαφειού, στη Λακωνία. Διακοσμούνταν με ανάγλυφες σκηνές εξημέρωσης ταύρων μέσα σε φυσικό τοπίο και μάλλον είναι έργα τεχνιτών από την Κρήτη. 

Σφραγιστικό δαχτυλίδι από τον Θησαυρό της Τίρυνθας 

Επιχρυσωμενα ξίφη με σκηνές κυνηγιού από τον 16ο αι. π.Χ. 

"Ο κρατήρας των πολεμιστών" είναι ένα από τα σπάνια δείγματα μυκηναϊκής κεραμικής με απεικόνιση ανθρωπίνων μορφών  

"Η Μυκηναια"

Ομαδικές εργασίες για την αρχαία Αίγυπτο

Οι μαθητές από τα τέσσερα τμήματα της Α' τάξης ανέλαβαν και πραγματοποίησαν ομαδικά εργασίες γύρω από τις ακόλουθες θεματικές ενότητες:
Επιστήμες στην αρχαία Αίγυπτο 
Οι πυραμίδες 
Η ταφη στην Αρχαία Αίγυπτο
Οι τέχνες στην αρχαία Αίγυπτο 
Η Αίγυπτος στον κινηματογράφο

Οι εργασίες αυτές ανά θεαματική ενότητα παρουσιάζονται παρακάτω:

 ΟΙ ΤΕΧΝΕΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΙΓΥΠΤΟ

Α3 (Βλασακούδη, Καραγιάννη, Παπαδόπουλος, Σαρίογλου, Σωτηριάδου)

Α4 (Μπαής, Πανταζής, Τσιαμπάζης, Χατζηχρήστου)

ΟΙ ΠΥΡΑΜΙΔΕΣ

A1 (Αραπτσίδου, Γιώσα, Δράκογλου, Καλημέρη, Παπαδήμου)

 

Α2 (Γεωργιάδη, Δημητριάδης, Δημοπούλου, Κώστας)



Α3 (Μελλίδης, Νικολακόπουλος, Πασσιάς, Τιτόνης)

 

A4 (Μουρατίδου, Παναγής, Ράπτης, Ρήγα, Φαμπρικάνου)



Η ΤΑΦΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΙΓΥΠΤΟ

Α1 (Αγγελίδου, Γρηγοράκη, Δημητριάδου, Μπούσιος, Μωυσίδης)

 

Α2 (Καρατζόγλου, Καρκάνης, Κοντογεώργης, Κοπάρη, Κουλίσογλου)

Α3 (Καρασερίδου, Κατέβα, Κουλίσογλου, Κυβεντίδου, Μαγγάογλου, Μπουδουρίδου)

Α4 (Μαυρουδής, Πρωτοψάλτης, Ρούμπος, Τζέκος, Τσιώτας)



 Η ΑΙΓΥΠΤΟΣ ΣΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ

Α1 (Βασιλακάκη, Γκανόγλου, Τζιλιβάκη Μ., Τζιλιβάκη Σ., Χατσαντουριάν)

Α2 (Βίσνας, Δερμεντζής, Δημάδης, Κυριακόγλου)

  

 Α3 (Καραποτόσογλου, Πετρακίδης, Σάνδρος, Τσατσάμης)

 

Α4 (Παναγιωτοπούλου, Σανδρή, Σαρκισιάν, Χαραλαμπίδου)

ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΙΓΥΠΤΟ

Α1 (Αβραμίδης, Ανανιάδης, Αντωνογλούδης, Γιαννακίδης, Γεννίκης)

Α2 (Βαγενά, Δαλαμπίρα, Ζλάτκος, Ιατροπούλου, Κεμενετζή)



Α3 (Ανδρίκου, Μελλίδου, Μουρατίδου, Στεργίου, Τζιγέρα)

 

Α4 (Νενέρογλου, Τέγος, Τσιφτελίδης, Χαψάς, Χρήσιμος, Χρυσοστομίδης) 

Ασκήσεις επανάληψης (Η Αίγυπτος)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2, Η Αίγυπτος

1. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση:

1. Το βόρειο τμήμα της Αιγύπτου ονομαζόταν:

α) Σινά β) Άνω Αίγυπτος γ) Κάτω Αίγυπτος

2. Τα δυο βασίλεια ένωσε ο........

α) Ραμσής Β΄ β) Μήνης γ) Τούθμωσις Γ΄

3. Τους δύο τελευταίους αιώνες του Μέσου Βασιλείου η Αίγυπτος κυβερνήθηκε από:

α) τους Χετταίους β) τους Υξώς γ) τους Σύριους

4. Πιθανόν οι Υξώς να εισήγαγαν:

α) το πολεμικό άρμα β) το σιδερένιο σπαθί γ) τη στρατιωτική οργάνωση

5. Ο φαραώ Ακενατών προσπάθησε να επιβάλει:

α) την πολυθεΐα β) τη θεοκρατία γ) το μονοθεϊσμό

6. Κατά το 12ο αι.π.Χ. εισέβαλαν από το βορρά:

α) Οι Χετταίοι β) οι λαοί της θάλασσας γ) οι Ασσύριοι

7. Ο Μ. Αλέξανδρος ανακηρύχθηκε Φαραώ:

α) στις Θήβες β) στη Μέμφιδα γ) στην Αλεξάνδρεια

8. .......ήταν αιγυπτιακή θεότητα

α) Ο Ώρος β) Ο Άμασις γ) Η Σὰιδα

9. Ο Champollion αποκρυπτογράφησε τα ιερογλυφικά με τη βοήθεια της στήλης της:

α) Αλεξάνδρειας β) Μέμφιδας γ) Ροζέτας

10. Στην Αίγυπτο αναπτύχθηκε η εμπειρική:

α) γεωμετρία β) φιλοσοφία γ) ιστορία

11. Οι Αιγύπτιοι ήταν φημισμένοι:

α) ταριχευτές β) ναυτικοί γ) γιατροί

12. Το Αρχαίο Βασίλειο είχε πρωτεύουσα:

α) τη Μέμφιδα β) την Γκίζα γ) τη Θήβα

13. Διέθετε κοιτάσματα πλούσια σε χρυσό:

α) η Κάτω Αίγυπτος β) η Συρία γ) η Νουβία

14. Οι Φοίνικες έκαναν τον περίπλου της Αφρικής κατά παραγγελία του φαραώ:

α) Άμασι β) Νεκώ γ)Ψαμμήτιχου

15. Ο κυριότερος ελληνικός εμπορικός σταθμός στη Μεσόγειο ήταν η:

α) Ναύκρατις β) Αλεξάνδρεια γ) Μέμφιδα

16. Οι πυραμίδες της Γκίζας οικοδομήθηκαν κατά τη διάρκεια του:

α) Νέου Βασιλείου β) Μέσου Βασιλείου γ) Αρχαίου Βασιλείου

17. Το μεγαλύτερο μέρος της αιγυπτιακής κοινωνίας αποτελούσαν οι:

α) ελεύθεροι πολίτες β) δούλοι γ) διοικητικοί υπάλληλοι

2. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες:

1. Ο Νείλος πλημμύριζε το φθινόπωρο.

2. Στην Αίγυπτο υπήρχε ειδίκευση των επαγγελμάτων.

3. Το αξίωμα των ιερέων ήταν κληρονομικό.

4. Οι ανώτατοι κρατικοί υπάλληλοι βρίσκονταν πιο ψηλά από τους στρατιωτικούς.

5. Κατά την περίοδο του Μέσου Βασιλείου πρωτεύουσα ήταν η Μέμφιδα.

6. Στην Αίγυπτο υπήρχε θεοκρατία.

7. Αρχικά η Αίγυπτος ήταν χωρισμένη σε δυο βασίλεια, της Νουβίας και του Σινά.

8. Η Αίγυπτος έγινε περσική επαρχία το 525 π.Χ.

9. Οι Αιγύπτιοι δεν πίστευαν στη μεταθανάτια ζωή.

10. Στα ταφικά μνημεία βρέθηκαν αξιόλογα αντικείμενα.

11. Οι γραφείς ανήκαν στην τάξη των ισχυρών.

12. Πολλά αιγυπτιακά κείμενα έχουν λογοτεχνικό περιεχόμενο.

13 Η ώρα προσδιορίστηκε με βάση την ηλιακή σκιά.

14. Οι Αιγύπτιοι δεν έφτιαξαν έργα μικροτεχνίας.

15. Η κατασκευή των πυραμίδων φανερώνει τις εξελιγμένες μαθηματικές γνώσεις

των Αιγυπτίων.

3. Αντιστοίχισε τα ονόματα της στήλης Α με τις χρονολογίες της στήλης Β.

Α	Β
Λαοί της θάλασσας	7ος αι. π.Χ
Μήνης	15ος αι. π.Χ
Καντές	525 π.Χ.
Ψαμμήτιχος	3η χιλ. π.Χ.
Ακενατών	13ος αι. π.Χ
Νεκώς	12ος αι. π.Χ
Αλέξανδρος	1274 π.Χ
Ραμσής Β΄	14ος αι. π.Χ
Τούθμωσις Γ΄	332 π.Χ.
Καμβύσης	6ος αι. π.Χ